Makine Halısı

Makine halıları el halılarına benzer bir yapının halı dokuma makineleri vasıtasıyla yapıldığı dokulardır. Makine halılarında ilmeler düğüm biçiminde olmayıp, genellikle atkı iplikleri arasına sıkıştırılmış "U" veya "V" biçimindeki iplik parçalarıdır. Makine halılarında temel, kumaşı sağlamlaştırmak ve halının yerde düzgün durmasını sağlamak için ayrıca jüt, keten, ve pamuk gibi dolgu iplikleri de kullanılır.

Makine halıları kumaş yapısına ve ilmelerin elde ediliş şekillerine göre gruplara ayrılır. Günümüzde en yaygın kullanılanı wilton tipi halılardır.
Halıların dokunması için geliştirilen ilk mekanik sistem, halka ilmeli wilton veya brüksel wilton olarak da bilinen brüksel sistemidir. Daha sonraları bıçaklı teller geliştirilmiş ve bu sisteme kısaca wilton denilmiştir. 1940'larda geliştirilen yüz yüze dokuma sistemleri de ayrıca wilton halı dokumalarına dâhil edilerek yüz yüze wilton halı dokuma tekniği olarak isimlendirilmiştir.

Telli çubuklu wilton halılarında, kesikli (velür) veya kesiksiz (bukle) ilmeklilerde, düşük ilmek yüksekliğinde sık yapılar üretilebilmektedir. Yeni jakar sistemleri desenlerin çok hızlı değiştirilmesini mümkün kılmaktadır. Bu özellikleri ile tel çubuklu wilton halılar, yün halı imalinde gayet iyi özellikler göstermektedir. Fakat tellerin ısınma problemleri yüzünden her lif ile çalışmakta zorluklar doğmaktadır, iki veya üç gibi az sayıda renkle çalışarak, yeni halılarda maliyetler düşürülebilmektedir.

Telli wilton halılar, diğer sistemlere göre düşük üretimli olup, sınırlı desen ve renk imkânına sahiptirler. Fakat değişik kesitte teller kullanarak çeşitli ilme görünümleri elde edilebilir.

Yüz yüze dokuma sistemleri, dokuma makine halı üretimleri içinde mümkün olan en hızlı üretim hızına sahip sistemdir. Diğer halı sistemlerinden farklı olarak, yüz yüze dokuma sistemlerinin son yıllarda popülariteleri artmıştır. Aslında bu teknik çok yeni değildir, ilk defa 1798'de Belçika'da Jean-Bapliste Dans tarafından kullanılmıştır. Tekniğin temel prensipleri günümüze kadar pek değişmemiştir.

Yüz yüze wilton ile kesiksiz-ilmekli halılar üretmek mümkün değildir; dolayısıyla, bukle ilmek görünüşlü halı üretememek gibi sınırlayıcı bir etken, bu sistemin en büyük dezavantajıdır. Ancak kalın atkılar kullanılarak bir tür bukle görünümlü halı olan sisal halıları yeni geliştirilen üç ağızlıklı tezgâhlarda dokunabilir. Bunun ötesinde, bu sistemde değişik ilme yükseklik (multi-pile-height,) etkileri de verilememektedir; bu yüzden farklı görünümde halı elde edebilmek için sadece efekt iplikler kullanılabilir.

Yüz yüze wilton sistemlerinde desen verme işlemi jakarla yapılmaktadır, ince yün iplikleri kullanarak karışık ve güzel desenler elde edilmektedir. Özellikle duvardan duvara halılarda ise kalın sthraygam iplikler kullanarak düz ve desenli tipte halılar üretilebilmektedir (Göktepe,1992).

Aksminster dokuma sistemleri çok sayıda renk içeren desenli halıların üretilmesinde kullanılan en önemli üretim tekniğidir. Bu sistemler gerek geniş ende gerekse dar ende yün kilim, parça halı, geniş yer halılar üretiminde kullanılmaktadır.

Aksminster tekniği ile düz halı üretimi yapılabilse de diğer halı üretim tekniklerine (tafting, yapıştırma veya wilton) göre düz aksminster halı üretimi tercih edilmez.

Bu teknikle üretim yapan iki tip makine mevcuttur; gripper jakarlı tezgahlar ve spool-gripper tezgahlar. Eski spool aksminster tezgâhlar sanayide halen kullanılmasına rağmen, düşük üretim hızlan yüzünden artık üretilmemektedir.

Halı üretiminde, aksminster dokuma tezgâhı kullanmanın avantajlı yönleri şunlardır;

Renk ve desen imkânının çokluğu,
İlmek ipliğinin verimli kullanması (hiç ölü ilmek veya gömülmüş, halka olmaması),
Çok çeşitli halı yapısının üretilebilmesi,
Karışık ilmek iplikleri kullanabilme imkânıyla, çok çeşitli desenin yanında renklerin de kullanımı,
Mekanizmanın basitliği ve bakımının kolay olması,
Hah kalitelerinin çok hızlı değiştirilebilmesi,
Sağlam zemin örgüsü,
Yün ilmeğinin uygunluğu (kolay kesim).
Gripper-jakarlı tezgâhlar kasa dönüşlü üretim yapan fabrikalarda
kullanılmaktadır. Gerek, jakar kartlarının değiştirilmesiyle, gerekse elektronik jakarlı sistemlerle desenler çok hızlı şekilde değiştirilmektedir ve camlıkta, desende kullanılan renk sayısından daha fazla renkte iplik değişimi de kısmen hızlı gerçekleşebilmektedir. Gripper aksminster dokuma ile minimum ilmek ipliği tüketimi ve kademeli bir yüzey elde edilebilir.

Spool-gripper tezgâhlar ise belli renk ve desenlerin uzun dönüşümlü üretimleri için uygundur. Spolları hazırlama maliyeti yüksek olmasına rağmen modern spool-gripper tezgâhların üretim hızları gripper tezgâhlardan daha yüksektir. Spool sisteminin desen imkânı sınırsızdır, bu da tercih edilme nedenleridir (Berkalp,1997).

Makine Dokuma Halısı Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Günümüzün en popüler zemin kaplama malzemelerinden biri olan halının, çok çeşitli özellikleri olan bir ürün olması nedeniyle tüketicilerin seçim aşamasında dikkat etmesi gereken bir takım konular vardır. Bu konuları bilmek ve bu bilgileri seçim esnasında kullanmak, çok daha doğru tercihlerde bulunmanıza yardımcı olacaktır.

Kullanım Alanları

Kendinize uygun bir halı almadan önce sormanız gereken bir takım anahtar sorular vardır. Bunların başında halının hangi odada kullanılmak üzere alındığı gelmektedir. Bu oda ailenin ortak vakit geçireceği bir alan mıdır? Odaya dışarıdan direkt erişim bulunuyor mu yoksa halı girişlere uzak bir mevkide mi konumlanıyor? Halı direkt güneş ışığına maruz kalacak mı?

Salon, koridor ve merdivenler gibi yoğun trafik bulunan alanlarda, ekonomik gücün yettiği oranda en kaliteli halıyı almak önemlidir. Halı alışverişi yaparken, çeşitli markaların performans sınıflandırma kılavuzları incelenmelidir. Bu sınıflandırma sistemi, hangi halının hangi bölgede en iyi performansı sağlayabileceği konusunda tüketiciye yardımcı olmaktadır. Bu kılavuzların büyük çoğunluğu, 5 üzerinden puanlama yapmaktadır. Bu anlamda 4 ve 5, kategorideki en iyi halıyı temsil eder.

Renk

Kapladığı alanın genişliği düşünüldüğünde, halı yaşam alanları dâhilindeki dekorasyon öğelerinin temelini oluşturmaktadır. Kumaş ve diğer yüzeyler ile harmanlanmış doğal veya canlı renkler tercih ederek kendi tarzınızı ortaya koyabilirsiniz.

Elbet teki halıdaki renk tercihiniz oldukça kişisel bir seçimdir. Neredeyse her renk, desen ve ebatta mevcut olan, birbirinden farklı mekânlara değişik seçenekler sunan halı tasarımları arasından dilediğiniz atmosferi yakalamak için kendinize en uygun olanı seçmek günümüzde artık çok daha kolay bir hale gelmiştir. Örneğin popülerliğini yıllardır korumakta olan bej rengin kullanımı odayı olduğundan çok daha büyük ve ferah gösterecektir. Ancak halı satın alırken özellikle önerilen; oda içinde bulunan mobilya ve perdelerin rengini de göz önünde bulundurarak bir seçim yapılmasıdır. Aynı tonlarda bir halı seçimi sayesinde odada renk bütünlüğü sağlanarak görsel anlamda tatmin edici bir netice alınmış olacaktır. Son yıllarda ise mavi, koyu yeşil, pembe ve toprak renkleri gibi çevresel renkler artan bir talep görmektedir.

Güneş ışığı almayan odalarda sıcak tonlar kullanılarak sıcak bir atmosfer yaratılırken, yeşil ve mavi tonlar da yatıştırıcı bir etki yaratırlar. Açık renkler odayı daha geniş gösterirken, koyu tonlar samimi bir atmosfer sağlar. Son yıllarda lekelenme konusunda gelişen teknoloji sayesinde açık renkli halıların temizlenmesi eskiye oranla çok daha basit bir hale gelmiştir. Bu sayede, daha önceden lekelenme olasılığı nedeniyle çok da tercih edilmeyen açık renk halıların satışı artmıştır ve çok daha fazla dekorasyon seçeneği ortaya çıkmıştır. Yoğun trafiğe maruz kalan giriş bölgelerinde ise koyu tonlar seçilerek halının leke ve kirleri saklaması sağlanabilir.

Maliyet

Halı ve kilim seçiminde anahtar öğelerden biri de ekonomik olanaklardır. Tüketicinin isteklerine ve bu konu için ayırmış olduğu bütçesine göre birçok seçenek ve fiyat aralığı bulunmaktadır. Önemli olan halıyı ne kadar süre kullanmak istediğinizdir. Kaliteli bir halı aldığınızda, ödediğiniz fiyat ne kadar yüksek olursa olsun karşılığını uzun yıllar boyunca alabilirsiniz. Bu nedenle özellikle yoğun trafiğe maruz kalan bölgeler için alabileceğiniz en iyi halıyı almanız uzun vadede kâra geçmenizi sağlayacaktır.

Halının fiyatını belirleyen öğelerin en başında kullanılan ipliğin kalitesi gelir. Üretim ve tasarım özellikleri de halının fiyatında etkisi olan konulardır.

Doku ve Desenler

Günümüzde üretilen halılar, geleneksel ilmik havından çok daha fazlasını önermektedir. Bir odaya farklılık ve ilgi çekicilik katmak için, seçtiğiniz halıda dokulu bir desen olmasına dikkat edebilirsiniz. Gelişen teknoloji ile artık bir kaç katmanlı ilmik üretilebilmektedir. Ayrıca elmas gibi küçük taş parçaları, ya da ufak noktalar gibi aksesuarlar kullanılarak halıya kabartma etkisi verilebilmektedir. Halının doku, desen ve renkleri, odada yer alan mobilyalar ile bütünleyici bir etki ya da kontrast yaratabilir. Dokulu stiller aynı zamanda günümüzün aktif ve günlük yaşam biçimlerine de uyum göstermektedir. Dokulu halılar, birçok çeşit yapım tekniği ile üretilmektedir. Bu tekniklerin bilinen en önemli özelliği de zaman içinde halı üzerinde oluşabilecek lekelenmeleri gizleyebilme yeteneğidir.

İplikler

İplik halının temel malzemesidir. Halı içinde kullanılan ipliğin cinsi ve halının yapım şekli, halının kalitesini belirleyen en önemli özelliklerdendir. Halıların büyük bir çoğunluğu %97 oranında sentetik iplik ile üretilir. Sentetik iplikler dışında 5 temel iplik çeşidi bulunur. Bunlar;

Naylon: Günümüzün en popüler iplik çeşidi olan naylon, yıpranmaya karşı dayanıklı, esnek, mobilyanın ağırlığına ve hareketine dirençli ve aynı zamanda göz alıcı renkler sağlayabilen bir malzemedir. Leke ve kirleri gizleyebilen bir yapıda olması nedeniyle az ya da yoğun, her türlü kullanım alanı için uygundur.

Polipropilen: Aşınmaya ve kalıcı lekelere karşı oldukça güçlü olan polipropilen, diğer adıyla olefin, kolay temizlenebilirliği ile bilinir. Statik elektriğe karşı direnç gösterebilen polipropilen, nem ve küfe dayanıklılığı nedeniyle hem iç hem de dış mekânlarda kullanılabilmektedir. Polipropilen iplik, dış mekân spor zeminlerde kullanılan sentetik çimende ve evlerde bulunan oyun odalarında kullanılmaktadır.

Polyester: Mükemmel renk berraklığına sahip olan bu iplik türü kolaylıkla temizlenebilmekte ve aynı zamanda su bazlı lekelere karşı da oldukça dirençlidir.

Akrilik: Düşük maliyetine rağmen yün görünümü ve hissi veren bir malzeme olan akrilik küflenmeye karşı dayanıklıdır. Genellikle kadife yapımında kullanılan bu iplik zaman zaman banyolarda da kullanılmaktadır.

Yün: Zengin yapısı ve mükemmel performansı ile yün hem yumuşak hem de renk çeşitliliği olan bir malzemedir. Sentetik ipliklere göre daha pahalıdır.

Karışımlar: Yün/naylon karışımlar, görünüm açısından çok daha başarılı oldukları gibi aynı zamanda yünün rahatlığı ve naylonun uzun ömürlülüğüne sahiptir. Akrilik/polipropilen ya da naylon/polipropilen karışımlar da oldukça ilgi çekmektedir.

Halınızı silkelemeyiniz ve çırparak temizlemeye çalışmayınız.

Uygun periyotlarda elektrikli süpürgeyle zorlamadan süpürünüz.

Halınızı asla silerek temizlemeye çalışmayınız.

Ev tipi makinelerle yapacağınız ara temizliklerde yıkamadan sonra durulama yapınız.

Herhangi bir leke oluştuğunda lekeye mümkün olduğunca kurutmadan ancak profesyonel bir firmanın vereceği bilgi doğrultusunda müdahale ediniz.

Sivri ayaklı eşyaları halı üzerine mümkün olduğunca koymayınız.

Halınızı güneş ışığına direk maruz bırakmayınız. Mümkünse 2-3 ayda bir yönünü değiştirerek kullanınız.

Halılarınızın bozulan saçaklarını, bozulma halının kendisine inmeden onartmalısınız. Bu tür halılara overlokyaptırmak yerine orijinal saçak tercih etmelisiniz.

Uygun zamanlarda ara temizlik yapmanız,halınızın hiç profesyonel temizlik istemeyeceği anlamına gelmez.Normal kullanımdaki bir halı temiz bile gözükse ortalama 7-10 ay arasında profesyonel bir firma tarafından temizlenmelidir.